<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
???????: پویان | 
جمعه 2 ارديبهشت 1390
اخلاق محیط زیست
سخن در باب اخلاق ما انسان های امروز در بعد محیط زیست و الزاماتی که نسبت به انسان های آینده داریم از انسان و بسامدهای اخلاقی او بر گذشت و به طبیعت و حیات وحش رسید.
سخن در باب اخلاق ما انسان های امروز در بعد محیط زیست و الزاماتی که نسبت به انسان های آینده داریم از انسان و بسامدهای اخلاقی او بر گذشت و به طبیعت و حیات وحش رسید. نگاه ما، کسانی را که خود را طرفدار حیوانات و محیط زیست می دانیم، بر چه پایه هایی استوار و تا چه حد صحیح است؟ حیوانات و اخلاق زیست محیطی بر اساس نظریات پیش طرح، اگر نوع بشر تنها گونه ای است که دارنده پایگاه های اخلاقی است، می توانیم این اندیشه را تا بدانجا بسط دهیم که مثلاً اگر من بیرون چادر خود در گذرگاهی در طبیعت به حیوانی مثلاً خرسی برخورد کردم می توانم اگر دلم خواست (یا به عبارت بهتر اگر هوس کردم) او را بکشم. اگر این کار را بکنم، شلیک از سر تفنّن من هیچ کنش ناروایی نسبت به خرس نخواهد بود.
نگاه مبتنی بر اخلاق انسان مدار ممکن است این عمل را نادرست بداند، با چه استدلالی؟ استدلال اخلاق انسان مدار در مورد نادرستی کشتن خرس ممکن است این باشد که من با کشتن خرس یک منبع زیبایی و جذابیت در طبیعت را از میان برده ام و انسان های زیادی را از لذّت دیدار آن محروم ساخته ام. اصلاً ممکن بود یک فیلمساز حیات وحش از همان خرس صحنه هایی بس زیبا و دیدنی تهیّه کند که مردمان بسیاری در سراسر دنیا از آن صحنه ها لذّت ببرند؛ یا ده ها نوع استدلال دیگر که نهایتاً عمل من را به واسطه صدمه یا محرومیتی که بر انسان های دیگر روا داشته ام ناروا می داند. اما در هر حال از آنجا که فرهنگ انسان مداری (Anthropocentrism) بر آن است که تنها نوع بشر صاحب پایگاه و منزلت اخلاقی است، پس بر اساس آن من نسبت به خود خرس هیچ عمل نادرستی روا نداشته ام. احتمالاً شما هم در وهله نخست، با خواندن مطالب فوق احساس ناراحتی کرده اید و به من می گویید: تو انسانی هستی به شدّت خودخواه که وجودت برای کره زمین مضرّ است! اما اگر به استدلالاتی که آوردم کمی فکر کنید می بینید که نگاه شما بر شرّ بودن عملی که من انجام داده ام صرفاًَ و صرفاً از منشأ انسان مدار برمی خیزد. به هر حال بسیاری از ما فکر می کنیم یا حداقل این احساس غریزی را داریم که دستاویزهای استدلالی من غلط است.
بسیاری از ما حسّ می کنیم که رفتار غلط با حیوانات ممکن است؛ از طریق شلیک کردن به خرس های بی گناه یا با شکنجه دادن گربه ها. با این وجود طبیعی است که داشتن یک احساس، یا انگیزه، یا الهام، یا شهود، یا هرچه اسمش را بگذارید نسبت به این موضوع نمی تواند دلیل محکمی بر این که حیوانات دارای منزلت اخلاقی هستند باشد. از طرفی گروهی از مردم (مثلاً حیوان کش ها و گربه آزاران) درکی کاملاً متفاوت از این قضیه دارند که به نتایجی کاملاً متفاوت منتهی می شوند. مع هذا، هستند فیلسوفانی که از این دیدگاه که باید منزلت اخلاقی را تا بدان پایه که حیوانات را نیز شامل شود گسترش دهیم پشتیبانی می کنند؛ تعدادشان هم کم نیست. تئوری سینگر، تئوری ریگان پیتر سینگر و تا ریگان مشهورترین حامیان این دیدگاه اند که باید منزلت اخلاقی را به دیگر گونه های حیوانی تعمیم دهیم. این دو اندیشمند پیرامون «اخلاق حیوانات» مباحث کاملاً متفاوتی دارند، لیکن دلایلی که برای تطابق منزلت اخلاقی با حیوانات ارایه می دهند کاملاً یکسان است. بر طبق نظر سینگر، ملاک برخورداری از منزلت اخلاقی، ذی شعوری است: ظرفیت حس لذت و درد. از دید ریگان، منزلت اخلاقی باید در تمام مقولات و مراتب حیات مورد تأیید قرار گیرد: یعنی ما زمانی می توانیم بگوییم این موجود دارای منزلت و پایگاه اخلاقی است که دارای باور، آرزو، ادراک، بینش، یاد و حافظه، احساسات، تلقی نسبت به آینده و درک آن و توان شروع و انجام عمل باشد. می بینید که اگرچه ریگان و سینگر ملاک هایی کم و بیش متفاوت در خصوص منزلت اخلاقی ارایه می کنند، لیکن هر دو بر نوعی آگاهی و شعور صحه می گذارند. سخن از اخلاق زیست محیطی است و ما به موضوعی تازه در حوزه تفکر اشاره می کنیم، گرچه شاید برخی از کلیات آن در زمان های گذشته در میان متفکران مطرح شده باشد.
حوزه اخلاق محیط زیست به رابطه اخلاقی بین نوع بشر با طبیعت اطراف خود ناظر است و همان طور که اشاره شد اگر چه بسیاری از فلاسفه در طول تاریخ به این موضوع اشاره کرده اند، لیکن توجه و تدقیق جدی در این مقوله به عنوان یک بحث مجزا در دهه ۱۹۷۰ در جهان آغاز شد. پیدایش این مقوله بدون شک به واسطه آگاهی بشر از تأثیرات فنآوری، صنعت، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت بر روی محیط زیست در دهه ۱۹۶۰ بود. دو کتاب مهم در این دهه منتشر شد که تأثیر به سزایی در آگاه سازی جوامع به ویژه جوامع غرب و توجه آحاد مردم و دولت های به واقعه هولناکی که به سبب عوامل پیش گفته جهان را تهدید می کند، داشت. یکی از این دو کتاب (بهار خاموش) نوشته راشل کارسون بود که در سال ۱۹۶۲ انتشار یافت. این کتاب همگان را آگاه می ساخت که استفاده بی برنامه و بی حساب از مواد شیمیایی و آفت کش های غیر بیولوژیک چه بلایی بر سر محیط زیست انسان و حیات وحش می آورد. کتاب دیگر (بمب جمعیت) اثر پل ارلیش بود که نشان می داد توسعه جوامع و افزایش بی رویه جمعیت چگونه کلیه منابع سیاره زمین را در خطر نابودی قرار داده است. البته آلودگی و نبودی منابع طبیعی را نمی توان تنها نگرانی های زیست محیطی از آن زمان تا کنون دانست. کاهش مدام تنوع گیاهی و جانوری، نابودی بیابان ها، افول اکوسیستم های و تغییرات آب و هوا همه و همه دست به دست هم داده و بر وجدان عمومی و سیاست جوامع تأثیر گذارده و این مسأله در سالیان اخیر به طرزی فزاینده گسترش یافته است.
در این شرایط اخلاق زیست محیطی ایجاب می کند که ما نیز تعهدات اخلاقی خود را در جهت رویارویی با این نگرانی ها تنظیم و شاخک های حسی وجدانمان را بدین سمت و سو حساس کنیم. در واقع دو سؤال اساسی که اخلاق زیست محیطی باید به آن پاسخ گوید عبارتند از: به منظور احترام به محیط زیست چه وظایفی برعهده آحاد نوع بشر است، و چرا؟ سؤال دوم باید ابتدا پاسخ داده شود برای این که دریابیم چه وظایفی در قبال محیط زیست داریم در ابتدا باید بفهمیم که چرا مشکلات زیست محیطی وجود دارند. برای مثال، آیا ما الزاماتی برای برخورد با مسایل زیست محیطی بشر امروز داریم؟ برای زندگی بشر در آینده داریم؟ با به طور کلی آیا نسبت به محیط زیست به خودی خود و قطع نظر از منافع بشری مسئول هستیم و باید کاری بکنیم؟ فلاسفه مختلف پاسخ های کاملاً متفاوتی با این سؤال بنیادین داده اند که همچنان که در ادامه ی این مطالب خواهیم دید ما را به دیدگاه های کاملاً متفاوتی در حوزه اخلاق زیست محیطی هدایت می کنند.
براساس مطالب پیشگفته، شاید اساسی ترین سؤالی که در موضوع یک اخلاق ویژه زیست محیطی باید بپرسیم این است که چه وظایفی در ارتباط با محیط زیست طبیعی بر دوش ماست؟ اگر جواب ما به سادگی این باشد که ما ، به عنوان نوع بشر اگر وظایف خود را در برابر طبیعت به انجام نرسانیم نابود خواهیم شد، در این صورت نگاه ما به اخلاق، انسان مدارانه خواهد بود. ما واژه (انسان مداری) را در برابر Anthropocentrism می گذاریم که به لحاظ تحت اللفظی هم همین بار معنایی را دارد و بر تمرکز اندیشه حول انسان ناظر است و اتفاقاً به گمان گروهی از فلاسفه مفهوم اخلاق به جهات زیادی باید بر همین اساس انسان مدارانه باشد. از اینها گذشته، تا آنجا که ما می دانیم، فقط نوع بشر است که دارای قدرت استدلال و استنتاج است و به همین لحاظ در تمام مباحث اخلاقی صبغه نوعی انسان محوری دیده می شود. با این همه در درون مباحث اخلاق زیست محیطی، انسان مداری مفهومی فراتر از این دارد. این مفهوم به چهارچوبی اخلاقی اشارت دارد که منزلت اخلاق را به نوع بشر منتسب دانسته است. بدین ترتیب، یک ساختار اخلاقی انسان مدار بر این باور است که فقط نوع بشر است که در حقوق خود اخلاق زیست محیطی را دارا است. بدین معنی که کلیه الزامات اخلاقی صرف که ما دارا هستیم، از جمله آن الزاماتی که به محیط زیست راجع است، فقط به ما آدمیان تعلق دارد و لا غیر. در حالی که تاریخ فلسفه غرب تحت نفوذ این نوع انسان مداری است، بسیاری از صاحبان تفکر در اخلاق زیست محیطی به آن حمله کرده اند.
این متفکران بر آنند که اخلاق باید به فراتر از انسان گسترش یابد، و دنیای طبیعی غیر بشری را نیز در برگیرد. گروهی دیگر معتقدند که این گسترش باید حیوانات دارای حس را شامل شود و گروهی دیگر می گویند که این معنا بایستی ارگانیسم های منفرد و حتی موجودات کلی مثل رودها و اکوسیستم ها را در برگیرد. در این اخلاقیات، ما ملزم هستیم به محیط زیست احترام بگذاریم زیرا عملاً و از جهات مختلف به موجودات یا جوهر و هستی موجود در محیط زیست بدهکاریم. به هر حال چه اعتقاد ما بر دلایل و براهین انسان مداری یا غیر انسان مداری مبتنی باشد، سرانجام به الزامات مختلف اما اغلب با نتیجه های مشابه، می رسیم. اگر چه اغلب متفکران محیط زیست می خواهند برچسب انسان مداری را از خود دور کنند، با این وجود در اخلاق زیست محیطی این انسان مداری به نوعی خود را نشان می دهد. برای اینکه مفهوم این مطلب را بهتر دریابیم کافی است اشاره کنیم که هر گاه ما از محیط زیست صحبت می کنیم در واقع تأثیرات آن بر نوع بشر را در نظر داریم. به عنوان مثال آلودگی هوا روی سلامت ما اثر می گذارد، نابودی منابع طبیعی از استانداردهای زندگی ما را پایین می آورد، تغییرات آب و هوایی خانه و زندگی ما را در خطر قرار می دهد، کاهش تنوع زیستی به کاهش بسی چیزها از جمله داروهای قوی و کارآمد منجر می شود و نابودی بیابان ها بدین معنی است که ما مجموعه ای از زیباترین تفرجگاه ها و منابع دیدنی و شگفت انگیز خود را از دست می دهیم. بنابراین به سادگی متوجه می شویم که اخلاق انسان مدارانه ای که بشر امروزین دارد او را ملزم می دارد که به محیط زیست به خاطر خوشبختی و زندگی بهتر خود احترام بگذارد.
از اینکه بگذریم نگاهی جدی و عمیق به چگونگی رفتار ما با محیط زیست بیش از آنکه بر زندگی امروز انسان تأثیر گذارد روی زندگی آیندگان تأثیر خواهد گذاشت. در واقع ما میراث دار طبیعت و منابعی ارزشمند از نیاکان خود بوده ایم که سده ها و هزاره ها در آن زیسته و با کمترین صدمه ممکن در سالیان گذشته تحویل نسل ما و نسل قبل از ما داده اند و آنچه اتفاق افتاده و ضرباتی که بر محیط زیست وارد شده بیشتر در همین یکی دو نسل اخیر بوده است. خوب، این مسأله بسیار مهم مورد توجه گروهی از اندیشمندان محیط زیست قرار گرفته و باعث شده نظریه تازه ای را مطرح سازند و آن اخلاق زیست محیطی حال نگر و آینده نگر است با این وجود، این نگاه نیز انسان مدار است با این تفاوت که علاوه بر امروز، نسل های فردا را نیز مورد لحاظ قرار می دهد. البته در این شیوه نگاه نیز با افکار مخالفی روبرو هستیم؛ بدین معنی که گروهی که معتقد به عمل و عکس العمل در وظایف اجتماعی هستند برآنند که کار برای نسل های آینده نمی تواند درست و منطقی باشد چرا که هر کاری باید متقابلاً پاسخ داده شود و چون هر کاری که ما برای نسل های گذشته ما هم برای امروز ما کاری نکرده اند، آنها استنتاج می کنند که اگر ما وظایف زیست محیطی امروزین و درباره مشکلات کنونی خود را به کمال و درستی انجام دهیم نتیجه مثبت خود را برای نسل های آینده خواهد داشت.
سخن در باب اخلاق ما انسان های امروز در بعد محیط زیست و الزاماتی که نسبت به انسان های آینده داریم از انسان و بسامدهای اخلاقی او بر گذشت و به طبیعت و حیات وحش رسید. نگاه ما، کسانی را که خود را طرفدار حیوانات و محیط زیست می دانیم، بر چه پایه هایی استوار و تا چه حد صحیح است؟ حیوانات و اخلاق زیست محیطی بر اساس نظریات پیش طرح، اگر نوع بشر تنها گونه ای است که دارنده پایگاه های اخلاقی است، می توانیم این اندیشه را تا بدانجا بسط دهیم که مثلاً اگر من بیرون چادر خود در گذرگاهی در طبیعت به حیوانی مثلاً خرسی برخورد کردم می توانم اگر دلم خواست (یا به عبارت بهتر اگر هوس کردم) او را بکشم. اگر این کار را بکنم، شلیک از سر تفنّن من هیچ کنش ناروایی نسبت به خرس نخواهد بود.
نگاه مبتنی بر اخلاق انسان مدار ممکن است این عمل را نادرست بداند، با چه استدلالی؟ استدلال اخلاق انسان مدار در مورد نادرستی کشتن خرس ممکن است این باشد که من با کشتن خرس یک منبع زیبایی و جذابیت در طبیعت را از میان برده ام و انسان های زیادی را از لذّت دیدار آن محروم ساخته ام. اصلاً ممکن بود یک فیلمساز حیات وحش از همان خرس صحنه هایی بس زیبا و دیدنی تهیّه کند که مردمان بسیاری در سراسر دنیا از آن صحنه ها لذّت ببرند؛ یا ده ها نوع استدلال دیگر که نهایتاً عمل من را به واسطه صدمه یا محرومیتی که بر انسان های دیگر روا داشته ام ناروا می داند. اما در هر حال از آنجا که فرهنگ انسان مداری (Anthropocentrism) بر آن است که تنها نوع بشر صاحب پایگاه و منزلت اخلاقی است، پس بر اساس آن من نسبت به خود خرس هیچ عمل نادرستی روا نداشته ام. احتمالاً شما هم در وهله نخست، با خواندن مطالب فوق احساس ناراحتی کرده اید و به من می گویید: تو انسانی هستی به شدّت خودخواه که وجودت برای کره زمین مضرّ است! اما اگر به استدلالاتی که آوردم کمی فکر کنید می بینید که نگاه شما بر شرّ بودن عملی که من انجام داده ام صرفاًَ و صرفاً از منشأ انسان مدار برمی خیزد. به هر حال بسیاری از ما فکر می کنیم یا حداقل این احساس غریزی را داریم که دستاویزهای استدلالی من غلط است.
بسیاری از ما حسّ می کنیم که رفتار غلط با حیوانات ممکن است؛ از طریق شلیک کردن به خرس های بی گناه یا با شکنجه دادن گربه ها. با این وجود طبیعی است که داشتن یک احساس، یا انگیزه، یا الهام، یا شهود، یا هرچه اسمش را بگذارید نسبت به این موضوع نمی تواند دلیل محکمی بر این که حیوانات دارای منزلت اخلاقی هستند باشد. از طرفی گروهی از مردم (مثلاً حیوان کش ها و گربه آزاران) درکی کاملاً متفاوت از این قضیه دارند که به نتایجی کاملاً متفاوت منتهی می شوند. مع هذا، هستند فیلسوفانی که از این دیدگاه که باید منزلت اخلاقی را تا بدان پایه که حیوانات را نیز شامل شود گسترش دهیم پشتیبانی می کنند؛ تعدادشان هم کم نیست. تئوری سینگر، تئوری ریگان پیتر سینگر و تا ریگان مشهورترین حامیان این دیدگاه اند که باید منزلت اخلاقی را به دیگر گونه های حیوانی تعمیم دهیم. این دو اندیشمند پیرامون «اخلاق حیوانات» مباحث کاملاً متفاوتی دارند، لیکن دلایلی که برای تطابق منزلت اخلاقی با حیوانات ارایه می دهند کاملاً یکسان است. بر طبق نظر سینگر، ملاک برخورداری از منزلت اخلاقی، ذی شعوری است: ظرفیت حس لذت و درد. از دید ریگان، منزلت اخلاقی باید در تمام مقولات و مراتب حیات مورد تأیید قرار گیرد: یعنی ما زمانی می توانیم بگوییم این موجود دارای منزلت و پایگاه اخلاقی است که دارای باور، آرزو، ادراک، بینش، یاد و حافظه، احساسات، تلقی نسبت به آینده و درک آن و توان شروع و انجام عمل باشد. می بینید که اگرچه ریگان و سینگر ملاک هایی کم و بیش متفاوت در خصوص منزلت اخلاقی ارایه می کنند، لیکن هر دو بر نوعی آگاهی و شعور صحه می گذارند. سخن از اخلاق زیست محیطی است و ما به موضوعی تازه در حوزه تفکر اشاره می کنیم، گرچه شاید برخی از کلیات آن در زمان های گذشته در میان متفکران مطرح شده باشد.
حوزه اخلاق محیط زیست به رابطه اخلاقی بین نوع بشر با طبیعت اطراف خود ناظر است و همان طور که اشاره شد اگر چه بسیاری از فلاسفه در طول تاریخ به این موضوع اشاره کرده اند، لیکن توجه و تدقیق جدی در این مقوله به عنوان یک بحث مجزا در دهه ۱۹۷۰ در جهان آغاز شد. پیدایش این مقوله بدون شک به واسطه آگاهی بشر از تأثیرات فنآوری، صنعت، توسعه اقتصادی و رشد جمعیت بر روی محیط زیست در دهه ۱۹۶۰ بود. دو کتاب مهم در این دهه منتشر شد که تأثیر به سزایی در آگاه سازی جوامع به ویژه جوامع غرب و توجه آحاد مردم و دولت های به واقعه هولناکی که به سبب عوامل پیش گفته جهان را تهدید می کند، داشت. یکی از این دو کتاب (بهار خاموش) نوشته راشل کارسون بود که در سال ۱۹۶۲ انتشار یافت. این کتاب همگان را آگاه می ساخت که استفاده بی برنامه و بی حساب از مواد شیمیایی و آفت کش های غیر بیولوژیک چه بلایی بر سر محیط زیست انسان و حیات وحش می آورد. کتاب دیگر (بمب جمعیت) اثر پل ارلیش بود که نشان می داد توسعه جوامع و افزایش بی رویه جمعیت چگونه کلیه منابع سیاره زمین را در خطر نابودی قرار داده است. البته آلودگی و نبودی منابع طبیعی را نمی توان تنها نگرانی های زیست محیطی از آن زمان تا کنون دانست. کاهش مدام تنوع گیاهی و جانوری، نابودی بیابان ها، افول اکوسیستم های و تغییرات آب و هوا همه و همه دست به دست هم داده و بر وجدان عمومی و سیاست جوامع تأثیر گذارده و این مسأله در سالیان اخیر به طرزی فزاینده گسترش یافته است.
در این شرایط اخلاق زیست محیطی ایجاب می کند که ما نیز تعهدات اخلاقی خود را در جهت رویارویی با این نگرانی ها تنظیم و شاخک های حسی وجدانمان را بدین سمت و سو حساس کنیم. در واقع دو سؤال اساسی که اخلاق زیست محیطی باید به آن پاسخ گوید عبارتند از: به منظور احترام به محیط زیست چه وظایفی برعهده آحاد نوع بشر است، و چرا؟ سؤال دوم باید ابتدا پاسخ داده شود برای این که دریابیم چه وظایفی در قبال محیط زیست داریم در ابتدا باید بفهمیم که چرا مشکلات زیست محیطی وجود دارند. برای مثال، آیا ما الزاماتی برای برخورد با مسایل زیست محیطی بشر امروز داریم؟ برای زندگی بشر در آینده داریم؟ با به طور کلی آیا نسبت به محیط زیست به خودی خود و قطع نظر از منافع بشری مسئول هستیم و باید کاری بکنیم؟ فلاسفه مختلف پاسخ های کاملاً متفاوتی با این سؤال بنیادین داده اند که همچنان که در ادامه ی این مطالب خواهیم دید ما را به دیدگاه های کاملاً متفاوتی در حوزه اخلاق زیست محیطی هدایت می کنند.
براساس مطالب پیشگفته، شاید اساسی ترین سؤالی که در موضوع یک اخلاق ویژه زیست محیطی باید بپرسیم این است که چه وظایفی در ارتباط با محیط زیست طبیعی بر دوش ماست؟ اگر جواب ما به سادگی این باشد که ما ، به عنوان نوع بشر اگر وظایف خود را در برابر طبیعت به انجام نرسانیم نابود خواهیم شد، در این صورت نگاه ما به اخلاق، انسان مدارانه خواهد بود. ما واژه (انسان مداری) را در برابر Anthropocentrism می گذاریم که به لحاظ تحت اللفظی هم همین بار معنایی را دارد و بر تمرکز اندیشه حول انسان ناظر است و اتفاقاً به گمان گروهی از فلاسفه مفهوم اخلاق به جهات زیادی باید بر همین اساس انسان مدارانه باشد. از اینها گذشته، تا آنجا که ما می دانیم، فقط نوع بشر است که دارای قدرت استدلال و استنتاج است و به همین لحاظ در تمام مباحث اخلاقی صبغه نوعی انسان محوری دیده می شود. با این همه در درون مباحث اخلاق زیست محیطی، انسان مداری مفهومی فراتر از این دارد. این مفهوم به چهارچوبی اخلاقی اشارت دارد که منزلت اخلاق را به نوع بشر منتسب دانسته است. بدین ترتیب، یک ساختار اخلاقی انسان مدار بر این باور است که فقط نوع بشر است که در حقوق خود اخلاق زیست محیطی را دارا است. بدین معنی که کلیه الزامات اخلاقی صرف که ما دارا هستیم، از جمله آن الزاماتی که به محیط زیست راجع است، فقط به ما آدمیان تعلق دارد و لا غیر. در حالی که تاریخ فلسفه غرب تحت نفوذ این نوع انسان مداری است، بسیاری از صاحبان تفکر در اخلاق زیست محیطی به آن حمله کرده اند.
این متفکران بر آنند که اخلاق باید به فراتر از انسان گسترش یابد، و دنیای طبیعی غیر بشری را نیز در برگیرد. گروهی دیگر معتقدند که این گسترش باید حیوانات دارای حس را شامل شود و گروهی دیگر می گویند که این معنا بایستی ارگانیسم های منفرد و حتی موجودات کلی مثل رودها و اکوسیستم ها را در برگیرد. در این اخلاقیات، ما ملزم هستیم به محیط زیست احترام بگذاریم زیرا عملاً و از جهات مختلف به موجودات یا جوهر و هستی موجود در محیط زیست بدهکاریم. به هر حال چه اعتقاد ما بر دلایل و براهین انسان مداری یا غیر انسان مداری مبتنی باشد، سرانجام به الزامات مختلف اما اغلب با نتیجه های مشابه، می رسیم. اگر چه اغلب متفکران محیط زیست می خواهند برچسب انسان مداری را از خود دور کنند، با این وجود در اخلاق زیست محیطی این انسان مداری به نوعی خود را نشان می دهد. برای اینکه مفهوم این مطلب را بهتر دریابیم کافی است اشاره کنیم که هر گاه ما از محیط زیست صحبت می کنیم در واقع تأثیرات آن بر نوع بشر را در نظر داریم. به عنوان مثال آلودگی هوا روی سلامت ما اثر می گذارد، نابودی منابع طبیعی از استانداردهای زندگی ما را پایین می آورد، تغییرات آب و هوایی خانه و زندگی ما را در خطر قرار می دهد، کاهش تنوع زیستی به کاهش بسی چیزها از جمله داروهای قوی و کارآمد منجر می شود و نابودی بیابان ها بدین معنی است که ما مجموعه ای از زیباترین تفرجگاه ها و منابع دیدنی و شگفت انگیز خود را از دست می دهیم. بنابراین به سادگی متوجه می شویم که اخلاق انسان مدارانه ای که بشر امروزین دارد او را ملزم می دارد که به محیط زیست به خاطر خوشبختی و زندگی بهتر خود احترام بگذارد.
از اینکه بگذریم نگاهی جدی و عمیق به چگونگی رفتار ما با محیط زیست بیش از آنکه بر زندگی امروز انسان تأثیر گذارد روی زندگی آیندگان تأثیر خواهد گذاشت. در واقع ما میراث دار طبیعت و منابعی ارزشمند از نیاکان خود بوده ایم که سده ها و هزاره ها در آن زیسته و با کمترین صدمه ممکن در سالیان گذشته تحویل نسل ما و نسل قبل از ما داده اند و آنچه اتفاق افتاده و ضرباتی که بر محیط زیست وارد شده بیشتر در همین یکی دو نسل اخیر بوده است. خوب، این مسأله بسیار مهم مورد توجه گروهی از اندیشمندان محیط زیست قرار گرفته و باعث شده نظریه تازه ای را مطرح سازند و آن اخلاق زیست محیطی حال نگر و آینده نگر است با این وجود، این نگاه نیز انسان مدار است با این تفاوت که علاوه بر امروز، نسل های فردا را نیز مورد لحاظ قرار می دهد. البته در این شیوه نگاه نیز با افکار مخالفی روبرو هستیم؛ بدین معنی که گروهی که معتقد به عمل و عکس العمل در وظایف اجتماعی هستند برآنند که کار برای نسل های آینده نمی تواند درست و منطقی باشد چرا که هر کاری باید متقابلاً پاسخ داده شود و چون هر کاری که ما برای نسل های گذشته ما هم برای امروز ما کاری نکرده اند، آنها استنتاج می کنند که اگر ما وظایف زیست محیطی امروزین و درباره مشکلات کنونی خود را به کمال و درستی انجام دهیم نتیجه مثبت خود را برای نسل های آینده خواهد داشت.
نظرات شما عزیزان:
????????: اخلاق محیط زیست, محیط زیست, محیط, زیست, ,
